Vervolg op blog 41: Praag 21 augustus 1968
Voor de meeste mensen en als je googelt, is Praagse lente een synoniem voor Russische invasie en de zelfverbranding van Jan Palach.
Ikzelf kwam in augustus nog helemaal in de euforie van de Praagse lente thuis. Boos op de media die naar mijn mening toen meer in het teken stonden van de koude oorlog, dan medeleven met de Tsjechen die vochten voor democratie en hun net herworven vrijheid.
Inmiddels woonde ik in Amsterdam en was de naam van de Nederlandse afdeling van de SCI (Service Civil International) veranderd in VIA. We kregen een uitnodiging van de Tsjechische tak van de SCI voor een opheffingsfeest eind december. Briefkaart Na een barre tocht in een deux-chevauxtje, door meters hoge sneeuw al in Zuid-Duitsland kwamen we uiteindelijk na een nacht doorglibberen in Praag aan. Na een paar dagen hadden we nog steeds geen contact met de organisatie. We vreesden het ergste omdat veel studenten het land uit gevlucht waren. We kwamen Duitse deelnemers van het kamp Cernosice (zie blog 40) tegen en ontdekten dat Mirek en Katka nog in Praag waren.
En er stond inderdaad feest op stapel, de laatste daad van de Tsjechische SCI waarmee nog het beetje overgebleven geld werd uitgegeven.
Het tiental Tsjechen, dat ik kende uit de zomerkampen van 1967 en 1968 was het land uit. Marian uit Bratislava was de Moldau overgestoken en zou spoedig naar de VS gaan. Vladja en Jiri waren in West-Duitsland zoals de rest en Katka stond op het punt om met haar hele familie naar Australië te emigreren.
Jan Palach zou zich een paar weken later in brand steken als protest tegen de communistische overheersing, maar Wenseclaus was al veranderd in een monument voor de slachtoffers van de invasie en de vermoorde democratie. Dag en nacht stonden daar padvinders met de vlag en altijd waren er mensen om ondanks de voortdurende sneeuw bloemen te leggen. Her en der stonden Russische tanks om de Tsjechen in te peperen dat Russen de baas waren. Het was ten strengste verboden Russische tanks te fotograferen, maar ik kon het natuurlijk niet laten. En tot mijn schrik werd ik ook gelijk door een agent in burger in de kraag gevat. Ik ging gewillig mee naar een bureau vol jongens in uniform, waar ik direct mijn camera opende. Ik zei dat zo de foto’s gewist waren en smeekte hen het rolletje niet af te nemen omdat ik zoveel mooie foto’s van Praag in de sneeuw had. Ik had tijdens de wandeling naar het bureau wel snel het rolletje een heel eind doorgespoeld.
De sfeer die winter was onder jongelui nog gedeeltelijk rebels. Er hingen cartoons over de Russen en de grappen waren niet van de lucht. We doen als brave soldaat Svejk werd me vaak gezegd. De Tsjechische romanfiguur Joseph Svejk volgde in de eerste wereldoorlog in de Pruisische leger de bevelen van zijn meerderen zo letterlijk op, dat hij daarmee het gezag ondermijnde.
Deze briefkaarten werden openlijk verkocht.
Maar in de loop van dat jaar verdween uit de steden een hele generatie jongeren om in het buitenland te gaan studeren. En het Russische communisme had het ijzeren gordijn weer stevig rondom Tsjecho-Slowakije dichtgetrokken. Foto’s zonder sneeuw, waarschijnlijk nog uit augustus:
Mirek, de enige die er die zomer vanuit ging dat de Russen zouden komen, is uiteindelijk ook weer als enige, gebleven. Hij heeft een heel zwaar leven gehad. Zijn werk als jazztrompettist en muziekdocent was hij kwijt. Ook zijn vrouw, die vertaalster Tsjechisch-Nederlands was en een groot fan van Wolkers, had geen inkomen meer. Zij werden uit het huis, waar je vanuit de keuken zo in het park van het Hrad stapte, gezet. Hun straat is nu “het gouden straatje”waar toeristen uren in de rij staan. Met schoonmaakbaantjes hielden Mirek en Blanca zich in het leven totdat na een paar jaar bleek dat Blanca kanker had.
In 1994 heb ik Mirek in Praag weer ontmoet. We hadden een paar dagen heel fijne gesprekken. Branca was al jaren dood en hijzelf was ook ziek. Hij schaamde zich zo voor zijn armoede, dat hij mij een niet bestaand adres heeft opgegeven. Later heeft hij mij nog een door hem gemaakte zeefdruk gestuurd.
Nadat met de val van de Berlijnse muur in 1989 een eind is gekomen aan de Praagse winter is de Praagse lente vergeten.
Oostenrijk, Hongarije,Tsjechië, waren eens het centrum van de Europese beschaving.
De EU had haast om zoveel mogelijk Oostbloklanden toe te laten om zo bij uiteenvallen van het grote SSSR de macht aan de westkant van het voormalige ijzeren gordijn te vergroten.
Nu houden we ons hart vast of in Midden Europa de democratie geen geweld wordt aangedaan.