Blog 53: Lockdown 2. Balkonfoto’s maart-juni 2020

Het fotoboek bij dit blog gaat over de eerste lockdown in 2020. Toen we met zijn allen nog even echt binnen bleven.
Toen heb ik op een nacht besloten, dat ik Amsterdam waar ik 52 jaar heb gewoond, waarvan 40 jaar op de Oostelijke Eilanden, moest verlaten.

Ik heb daarna voor mijn buren een afscheidsboek gemaakt. Zelf zal ik zo ook mijn straatgenoten en goede vrienden blijven herinneren.
https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken?widgetId=f73a29c4-8d87-40f9-998b-c5b3c242af46

Als iemand mij een jaar geleden zou zeggen dat ik Amsterdam uit zou gaan, had ik die persoon hard uitgelachen. Ik was er van overtuigd dat ik tot mijn dood zou blijven wonen in mijn fijne buurt.
De beschrijving hieronder van de Oostelijke Eilanden is heftig en niet negatief bedoeld. Als je er midden in zit met de dagelijkse contacten besef je niet wat je allemaal mee maakt. Van een afstand bekeken ziet het er best heftig uit.

Toen ik op Wittenburg kwam wonen, was het een onopvallende nieuwbouwbuurt bijna geheel sociale woningbouw. Onderdeel van stadsdeel Centrum, maar achteraf gelegen tegen de spoorbaan.
Vanaf de hoogte Kadijk verhuisde ik naar het eind van Wittenburg. Mijn dochter kon nog steeds te voet naar de Parelschool en speelde er met haar vriendjes op straat of in de speeltuin. Als achtste groeper hing ze na schooltijd in de voetbalkooi, zoals dat in deze buurt gebruikelijke was. Toen mijn dochter naar de middelbare school ging, fietste zij de buurt uit. Maar ik was er inmiddels geworteld.

Er veranderde veel.

De bedrijven verdwenen uit de stad en achter het spoor werd het Oostelijk Havengebied bebouwd.

Tot dan keken we vanuit Wittenburg ongeveer 4 keer per jaar naar het spektakel op Oostenburg. Daar werden de scheepsmotoren, die in de Storkfabrieken waren geproduceerd op een zeecoaster geladen. Behalve het proefdraaien en het uitladen van de motoren was er van Stork, later Wätselaa, geen teken van leven. Vanuit de RMO- werkplaatsen waar locomotieven werden gemaakt, was overdag wel af en toe het vrolijke gehamer van staal op staal te horen. Totdat om 16.30 de fabriek over het bruggetje leeg stroomde.
Maar ook deze bedrijven verdwenen. Kunstenaars namen het terrein over en na veel inspraakrondes met fantastische ontwerpen kwam er enthousiaste werkgroep die met de woningbouwvereniging en de gemeente een mooie duurzame groene stadswijk ontwerp.

Tussendoor werd het motto van Amsterdam: Amsterdam Dance City of the world.
En waar kan je dat nu beter doen dan op een terrein met lege industrie gebouwen.
Juist: Oostenburg! In 2010 (of 2011 ?) werd Amsterdam Dance Event op Oostenburg gehouden in vier grote leegstaande fabriekshallen.. Nadat de buurt helemaal gek was geworden van vier dagen 24 uur per dag houseritmes vanuit de ruïnes is dit gelukkig het jaar erop door de protesten niet herhaald. Wel werd een vergunning afgegeven om in het Koudgasgebouw een Horeca met dansgelegenheid te starten.

foto’s van FB pagina Roest

De argumenten van de ambtenaren waren dat er rondom alleen water was en geen mensen woonden. Er werd alleen een kaartje van Oostenburg gepresenteerd, terwijl Wittenburg er vlak naast ligt en geluid over water nog versterkt wordt. Er kwam een protestgroep en na protest met jarenlange procedures werden uiteindelijk openluchtevents niet meer toegestaan en was deze horeca alleen in de weekenden open tot 3 uur met een viertal uitzonderingen per jaar tot in ver de vroege uurtjes.
Mijn woning lag daar recht tegen over op dezelfde zandplaat dus mijn hele huis trilde tot 3.30 mee.

Tegelijk met deze massale toeristische attractie ontstond ook een levendige drugshandel op het eind van Wittenburg.
Mijn doodlopende straatje was ‘s nachts het decor voor de meest bizarre taferelen. En omdat ik op het eind van het straatje aan de kade, beneden direct aan de straat woonde, kon ik mij daar niet voor afsluiten. Ook niet voor de verhalen van mijn overburen, die hadden meegemaakt dat mannen met machinegeweren door hun flat renden en een jaar later de slachtoffers van de schietpartij op de speeltuin door hun tuinen zagen aankomen. (Zie blog 37 en 38)

In de laatste maand dat ik er woonde was ik er getuige van dat een totaal onschuldige jongen van ons eiland door vier agenten in de boeien werd geslagen, omdat er een uur daarvoor achter mijn huis een wapen was gedropt door vier jongens op twee scooters die ik voorbij had zien scheuren.

Op 11 september 2020 om 7 uur dealde deze jongen met ballon in de mond met een kale man met een gesloten busje. Anderhalf uur later was hij nog te lam om weg te rijden.

De handelaren komen van buiten de buurt. Maar jongeren in de buurt met een niet-Nederlandse achtergrond werden gestigmatiseerd. Terwijl veel jongeren door prima ouders met steun van de basisscholen het ver gebracht hebben. Meer dan elders hebben kinderen van analfabete ouders op de Oostelijke Eilanden een HBO of een universitaire studie afgerond. Helaas kon soms in deze prachtige gezinnen een jongste kind de verleiding van het snelle geld: pilletjes op de stoep gekocht en voor het vijfvoudige aan de overkant van de vaart verkocht, niet weerstaan. In tegenstelling tot in de andere stadsdelen werd in stadsdeel Centrum geen enkele cent uitgegeven aan jongerenwerk. Zo was er geen begeleiding of bescherming op straat in de buurt.
Het leek jaren alsof niemand geïnteresseerd was in wat er hier gaande was. Dit is goed verwoord door misdaadverslaggever Paul Vugts in het Parool van 25 december 2019:

“De nieuwe generatie criminelen bestaat uit jongens, vaak van Marokkaanse origine, maar ook Surinamers, Antillianen en Nederlandse kaaskoppen, die op jonge leeftijd – vaak via drugs – radicaal overgaan van lichte strafbare feiten naar zware misdaad, zoals liquidaties. Heel gewone jongens, uit lieflijke buurten. Alleen uit de Oostelijke Eilanden zijn al twintig jongens vermoord of lang vastgezet. Dit is een heel belangrijk onderwerp voor een Amsterdamse krant als Het Parool. Als er overdag op straat ineens met kalasjnikovs wordt geschoten en verkeerde mensen door blunders worden doodgeschoten omdat daders in paniek en onder hoge spanning niet zien wat ze doen, valt de journalistieke relevantie niet te ontkennen. Ook daarom verbaast het me dat de aandacht voor Holleeder lang zoveel groter is geweest. ”

Toen kwam de corona lockdown. Iedereen kwam om te zien hoe rustig Amsterdam is. De politie moest het weekend voor Pasen 2020 mijn straatje ontruimen vanwege de grote aantallen bezoekers en bleef nog weken surveilleren. Mijn stoep was een openbaar strand geworden, waar iedereen uren stond te telefoneren.

Maar de meeste overlast was toch de herrie van vijf maanden durende verbouwing van het pand waar ik door de corona met de eerste maanden nog heel koud weer, in zat opgesloten.

Tegelijkertijd werd er met grote machines geheid en gejekkerd op Oostenburg. Toen de crisis van de jaren ‘80 voorbij was de opdracht voor Oostenburg: robuust en industrieel. Zodoende verijzen daar nu peperdure torens van staal, glas en beton.

Omdat ik voor mijn gezondheid een middagslaapje nodig heb en dit in die herrie onmogelijk was, ging mijn gezondheid was erg achteruit.

Opeens ging op een nacht bij mij de knop om. Hoezeer ik ook verbonden ben met zoveel mensen in deze buurt: ik moest weg. Voor mij voelde het alsof hen in de steek liet. Een buurt met zoveel saamhorigheid en met voortdurende achterstelling door Stadsdeel Centrum en de noodzakelijke strijd tegen de gemeente. Een buurt met zoveel vrienden, die ook bereid waren op mij te letten nu mijn gezondheid minder is.

Aubade door mijn vrienden uit het Vierwindenhuis op mijn verjaardag in augustus 2020

Schouw door de groengroep met de buurtcoördinator op 3 september 2020

Almere bevalt tot nu toe uitstekend. Ik geniet ieder uur van de broodnodige rust. De kleine wandelingetjes, die ik maak zijn hier zijn prachtig. En aan de horizon zie ik dan Amsterdam, waar ik zoveel fijne jaren heb doorgebracht. Ik heb nog steeds een vakantie gevoel. Maar ik hoef hier geen foto’s te nemen want al dat moois is er volgend jaar weer.

https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken?widgetId=f73a29c4-8d87-40f9-998b-c5b3c242af46

Zoals gebruikelijk staan er in dit blog geen foto’s die ook in het boek staan:

Blog 52: De Oosterkerk is en blijft van ons.

In 2021 bestaat de Oosterkerk 350 jaar. Reden voor groot feest op de Oostelijke Eilanden, zou je zeggen.
Maar de stichting Oosterkerk heeft de voorbereidingen voor een feest gestaakt.
De gemeente gaat de Oosterkerk verkopen aan Stadsherstel en die gaat voor een huurder die het meest biedt.
Sinds 2007 denkt de gemeenteraad er over hoe de Oosterkerk het meeste geld kan opleveren.Hoe komen ze toch op dat idee? Waarom niet erkennen dat de Oosterkerk een prachtig monument, een sieraad voor de stad is en misschien wel terecht subsidie verdient?
Maar vooral waarom leren ze niet uit alles wat er gebeurd is, dat het onmogelijk is de Oosterkerk op een andere manier te gebruiken dan zoals hij nu intensief gebruikt wordt?Een grand café moest het worden, toen een Tattoomuseum, een brouwerij, een skatebaan of mini-golfbaan. Bomen werden gekapt. Alles om toeristen te verleiden vanaf het centrum: Scheepvaartmuseum naar de buitenwijken: molen te Gooyer te wandelen.

Maar onder een orgel uit 1871 kan je geen frieten bakken. Vanuit de kleine historische keuken aan de achterkant kan je niet in hoog tempo steaks of ijscoupes op een terras aan de Eilandenboulevard serveren.
Stadsherstel wordt nu de koper. Deze wil de graven bedekken met een houten vloer zodat het Balletorkest daar kan oefenen en de rest van de kerk als opslag kan gebruiken. De in de media geprezen concerten, de alom bekende nieuwjaarsreceptie met meer dan 300 bezoekers en herdenkingen door de buurt zijn dan niet meer mogelijk.

Stadsherstel heeft het plan van de buurt met de Protestantse Kerk Amsterdam als hoofdhuurder, die de Oosterkerk voor de buurtactiviteiten zoals Huis van verbinding en het Vrouwenhuis wil behouden, afgewezen. De PKA maakt een nieuw plan, een compromis waarbij voorzichtig in de prachtige open ruimte meer gebouwd gaat worden

Ik heb een fotoboek gemaakt Oosterkerk, hart van onze buurt.
Hierin zie je de Oosterkerk als landmark:
https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken/4b17a82a-1e55-462f-8c3b-191839ea965a

• 

• 

• 

• 

Vanuit alle hoeken ook buiten de buurt zie je de Oosterkerk. Zoals Katten- en Witten burgers zeggen: ‘Als ik de Oosterkerk zie, dan weet ik: daar staat mijn huis’.

Toen ik in 1969 op de Hoogte Kadijk woonde, loeide de Oosterkerk. De wind gierde er dwars doorheen en er klepperde vaak iets. De toren stond in de steigers omdat de stenen beneden op voorbijgangers konden vallen. De gemeente Amsterdam kocht de kerk voor één gulden om te slopen.

Maar vrijwilligers uit de buurt lieten dat niet toe. Zij zorgden er voor dat de Oosterkerk een Rijksmonument werd. En hebben tot nu toe de kerk open en behaaglijk gehouden voor de buurt en door de concerten ook landelijke bekendheid gegeven.

Er is actief bestuur voor exploitatie van de kerk en een bestuur voor het orgel, een groepje dat zich bezig houdt met de programmering van de concerten en het verhuur van de kerk, talloze vrijwilligers die koffie schenken en stoelen klaarzetten. Een beheerder die altijd klaar staat voor zo ver hij dat kan voor een karig loontje.

En heel belangrijk nu in de coronatijd zijn er de groepen vrijwilligers, die vanuit de Oosterkerk eenzame of wat armere buurtbewoners opfleuren met balkonbezoekjes met eten, verrassing en muziek.

Onbegrijpelijk is dat de gemeenteraad, nu met Groen Links nog steeds geen oog heeft voor het unieke van dit gebouw. De term “Landmark-Oosterkerk” komt uit de gemeenteraad. Alleen de buitenkant telt voor hen.

Ik wens voor de toekomst dat de Oosterkerk overdag open is, zodat ieder even binnen kan lopen.
Een moment van rust in de jachtende, lawaaierige stad. Soms wordt er dan zachtjes op het orgel geïmproviseerd. Meestal is het stil.

Even tot je zelf komen en genieten van het verleden dat daar is.
Als ik toerist ben in een andere stad, loop ik altijd even een kerk binnen.
Ik denk dat voor de buurt en het toerisme dat het meest nodig is. Weg van de stress.
Kijken naar de zon die even doorkomt en een strepenpatroon op de oude graven tekent. En omhoog de blauwe klok en dromen dat die de windrichting aangeeft in plaats van de tijd.

In dit blog staan geen foto’s uit het fotoboek. Met het openen van deze link zie je allemaal andere foto’s.
https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken/4b17a82a-1e55-462f-8c3b-191839ea965a

(51) Lockdown 1: Havenstraat 1970

(Deze blog schreef ik 16 maart 2020. Enkele weken daarna besloot ik dat het voor mijn gezondheid beter is om naar Almere te verhuizen en door de drukte van het kopen en verkopen van mijn huis en herwinnen van wat energie, wordt dit verhaal nu pas een echt blog.)
Deze tijd van quarantaine doet me denken aan de drie weken die ik doorbracht in de vrouwengevangenis in de Havenstraat.
Als straf voor de bezetting van het maagdenhuis kregen we de keuze óf f200,- boete of 20 dagen gevangenis. Voor mij als student antropologie was de keuze gauw gemaakt. Alle bezetters zijn individueel in een tijdsspanne van enkele jaren veroordeeld en als zij niet betaalden werden zij verspreid over gevangenissen in heel Nederland. Pas een tiental jaren later kwam ik er achter dat al mijn vrienden/antropologen net als ik hadden gezeten.
Krantenfoto 1

Wat het meest beangstigend is van een opsluiting is, als je niet weet hoe lang het duurt. Maar in de Havenstraat wist ik dat ik na 20 dagen naar huis zou gaan. Als ik het niet vol zou houden kon ik zelfs betalen om vrij te komen.
Mijn medegevangenen zaten in voorarrest. Zij zaten daar dus met een heel ander perspectief dan ik .

Ik leefde enorm met ze mee, maar ik bleef me bewust, hoe bevoorrecht ik was vergeleken met hen. Zij wisten dat ik daar alleen maar zat om de boete uit te zitten voor iets dat met politiek te maken had. Maar toch waren alle vrouwen heel aardig voor mij. Ik was met mijn 20 jaar op de afdeling verreweg de jongste en riep waarschijnlijk moedergevoelens in hen op.
De vrouw in de cel naast mij had geprobeerd haar man te vergiftigen, maar had na haar daad gelijk een ambulance gebeld. Zij was eigenaar van een bloembollenbedrijf en had een verhouding met de tuinman. Een crime passionel in een uitzichtloze situatie.
Haar man had niet veel overgehouden van de vergiftiging, maar haar leven was verwoest. Behalve dat ze met mij haar zorgen kon delen, kon ik niets voor haar doen en toch was zij degene, die mij juist met alles hielp. Ze zat er al meer dan een maand toen ik kwam en bleef toen ik wegging.
Het moeilijkste vond ik dat ik als ex-gevangene na afloop geen contact mocht hebben met mijn voormalige medegevangenen. Met haar was ik echt bevriend geraakt. Enkele maanden later las ik in de krant dat er 7 jaar tegen haar geëist werd.
Niet alleen zij maar ook andere vrouwen verwenden mij.
In zware lange bruine capes werden we in een betralied luchthok gelucht. Eén keer per dag, tenzij het te hard regende. Aan alle kanten muur, behalve boven ons hoofd, wat lucht. In de grote bruine loden capes konden we makkelijk de papieren zakjes meenemen, waarin we ons weekrantsoen broodbeleg kregen. Er had tijdens het luchten vaak een ruilhandel plaats, dat we natuurlijk voor de aanwezige bewaaksters verborgen moesten houden. Ik had geen enkel probleem om mijn zakjes suiker te ruilen voor hagelslag of pindakaas. Maar ook kreeg ik wel eens een appel of mandarijn van iemand heimelijk toegestopt.

We zaten ieder apart in een cel. Het was niet echt de bedoeling dat we contact hadden. Als de aluminium pannetjes met eten door het luik werden geschoven, kon je een ander horen praten.
Er was een oude vrouw die dan altijd een scene schopte. Ze wist zelf ook wel dat het eten er niet beter op zou worden als zij het naar het hoofd van de bewaker smeet, maar wij genoten dan van een beetje reuring. Dat wist ze, denk ik, heel goed.
Ieder moest in haar cel overdag werken en als je boven de target kwam, kon je per week een paar gulden verdienen om extra broodbeleg of iets lekkers tussendoor te kopen.
De dames hadden een naaimachine op cel waarmee ze herenpyjama’s moesten naaien. Ik vond dat een vreemd soort straf, want dat versterkte enorm het gemis van echtgenoot of vriend. Er waren dames die er een aanleiding in zagen om er lekker gore grappen over te maken, als er een gelegenheid was om met elkaar te praten.

Het installeren van een machine deden ze niet voor drie weken, daarom kreeg ik grote zakken met gekleurde plastic onderdeeltjes in mijn cel, waarmee ik plastic bootjes in elkaar zette. Precies die boten die ik als kind aan het strand altijd zo mooi vond. Het was wel een gepruts, niet prettig aan mijn handen.
In principe moest ik alle dagen werken en omdat het maar om drie weken ging, kon ik geen bezoek ontvangen of iets van mezelf meenemen.
Maar door een slimme truc is het me gelukt om een hele stapel boeken te krijgen. Ik had een tentamen economie in die tijd en ik had geregeld dat ik dat schriftelijk vanuit de gevangenis kon doen. Daar had ik natuurlijk een hele stapel boeken voor nodig van Kropotkin tot Marx, al bestond het tentamen uit één heel dun boekje :”ontwikkelingseconomie”. Toen ik na 5 dagen mijn boeken ontving en ‘s avonds kon lezen, voelde deze lockdown bijna als vakantie.

Krantenfoto 2

Op zondagochtend gingen we naar de kerk. Niet omdat ieder zo gelovig was, maar dat was echt een uitstap. De mannen zaten beneden en wij vrouwen kwamen op het balkon. Dan vulde de kerk zich met zwoele sidderende lucht. Geloof maar dat we allemaal naar beneden keken in plaats van naar de priester op het altaar. Van sommige vrouwen zat hun vriend of echtgenoot beneden. Maar als je in dagen geen man ziet, kijk je je ogen uit.

Soms was het in het weekend feest!! Dan was een groep gillende tippelaarsters van straat geplukt. Deze zetten natuurlijk gelijk de boel op stelten. Ze waren als groep de meerderheid ten opzichte van de paar bewaaksters. Door de week mochten er slechts twee vrouwen bij de wasbakken en stonden twee dames in uniform er op toe te kijken, dat er geen stukje bloot zichtbaar was.                                                         Krantenfoto 3

Sommige vaak heel jonge meisjes gingen gelijk uitdagend bloot. Een parade van borsten en billen in het washok. Een lust voor het oog! Lol en vrolijkheid al om! Uiteindelijk keerde na een of twee uur de rust weer terug, maar toch we konden allemaal weer even tegen de stilte.

 

 

 

 

Voelde ik me nu vrij, toen ik met mijn boeken en spulletjes die ik drie weken terug had moeten afgeven, naar buiten mocht? Voor het slapen gaan, had ik liggen dromen over Waterland en leeuweriken in de duinen.
Toen de deur van de afdeling achter mij gesloten werd, voelde ik me vooral bedroefd dat ik van de vrouwen die ik had leren kennen nooit meer iets zou horen.

 

Op straat werd ik duizelig van de auto’s en die fietsen die draaiden op het Haarlemmermeercircuit. In een cel staat alles stil. Niet alleen de tijd, zodat plotseling wordt geklopt om te luchten of het eten door het luik schuift en je zelf bij moet houden welke dag het is en wat er gaat gebeuren. Maar vooral, en dat besefte ik later pas: er beweegt niets.

Toen begon het ook nog te sneeuwen. Een natte sneeuw, maar met echte vlokken van begin april. Het woei. De sneeuw schoof horizontaal over mijn beeld van de draaimolen van verkeer.
Ik hield me vast aan een lantarenpaal. Het duurde wel een kwartier voor mijn hersenen weer op orde waren en ik verdwaasd durfde over te steken naar de tramhalte.

In 2013 is de Havenstraat gebruikt als noodlocatie voor asielzoekers.
bron foto’s:
Krantenfoto’s zijn door mijn moeder bewaard, omdat ik er op sta.
De andere foto’s zijn uit het Stadsarchief
Laatste foto is uit het Parool

 

( 50) Mijn moeder (1913-2012) en Joseph Roth (1894-1939)

Joseph Roth was vanaf de jaren 20 een van de beroemdste Duitstalige schrijvers.
En steeds weer worden zijn boeken opnieuw uitgegeven en gelezen en blijken verrassend tijdloos en actueel. Joseph Roth werd in 1894 geboren in Galicië aan de noordoost grens van Oostenrijk-Hongarije met Rusland, in het stadje Brody waar voornamelijk joodse mensen woonden.
Hij groeide op met zijn moeder bij zijn grootouders. Hij gaat studeren in Wenen, waar in 1914 ook zijn moeder komt wonen. In 1916 gaat Roth als vrijwilliger vechten in het leger en raakt daar alcoholverslaafd. Wanneer aan het eind van de eerste wereldoorlog het Oostenrijks-Hongaarse Rijk uiteenvalt, komt Brody in Polen te liggen en vanaf dan noemt Roth zich Oostenrijker. Roth vestigt zich in Berlijn, waar hij buitenland journalist is onder andere voor de Frankfurter Zeitung en een bekend schrijver wordt.
Roth, die uit zijn jeugd de pogroms op joden maar al te goed kende en het Fascisme op zag komen, vertrok uit Berlijn zodra Hitler in 1933 Rijkskanselier werd. Zijn boeken belandden op de brandstapel. Vanaf toen verbleef Roth in hotels vooral in Parijs of Marseille.
De Nederlandse uitgeverijen Querido en de Lange specialiseerden zich in het uitgeven van vluchtelingenliteratuur. Daarom was Roth ook vaak in Amsterdam.
Mijn moeder was een groot bewonderaar van Joseph Roth. Mijn moeder las veel en graag en had al het werk van Roth gelezen. De ”eeuwig wandelende jood” noemde mijn moeder hem, iemand, die als vervolgde jood nergens op de wereld zijn thuis kon vinden. Hoe vaak heeft zij ons niet gezegd dat we toch tenminste “Job” moesten lezen. Vier jaar na haar dood in 2016 zijn al zijn romans weer opnieuw uitgegeven en heb ik Job en de Radetzkymars in een ruk uitgelezen.

Moeder rechts, met een vriendin in 1934
Joseph Roth was in Amsterdam bevriend geraakt met haar broer Willem Asselbergs, de schrijver Anton van Duinkerken. Anton van Duinkerken kwam op voor de emancipatie van de katholieke minderheid in Nederland.
Misschien waren de Katholieken toen wel groot in aantal, de meesten waren arm en hadden weinig macht.
Joseph Roth en Anton van Duinkerken praatten veel samen over het geloof. Het was bekend dat Joseph Roth nooit bij mensen in huis kwam. “Daar is niet genoeg alcohol” zei hij dan. Een uitzondering daarop was de keer dat hij speciaal voor Nini, de vrouw van Willem een boek aan huis kwam brengen.
De ontmoetingen tussen de vrienden vonden vooral plaats in kroegen. Mijn moeder als jonge alleenstaande vrouw kwam daar niet. Daardoor had mijn moeder veel over Joseph Roth gehoord, maar ze had hem zelf nooit ontmoet.
Broer Willem met zijn jongste kind 1934 (foto: moeder)

Steeds als moeder geen werk had, moest ze weer terug naar het ouderlijk huis in Bergen op Zoom.
Zo was ze toevallig daar toen Roth met de trein door broer Willem werd gebracht.
Mijn moeder herinnerde zich nog hoe hij in zijn versleten plunje leunend op haar broer aankwam. Hoe anders zag hij er uit dan ze zich had voorgesteld. Joseph Roth stond bekend om zijn Oostenrijkse hoffelijkheid, een heer, die voor iedere vrouw een knicks maakte. Ze zag een in zichzelf gekeerde, zieke oude man. Hij was onverzorgd; hij stonk zelfs.   Dit was in 1937, mijn moeder was net 24 jaar geworden.
Roth werd ondergebracht in de kamer van Willem, waar hij rustig kon zitten schrijven.

Met mijn moeders vader kon Roth het buitengewoon goed vinden. Mijn grootvader als “de brouwer” en Joseph Roth als “de eeuwige drinker” konden samen een onwaarschijnlijke hoeveelheid alcohol aan.
Het huis van mijn grootvader, was zo een walhalla voor de alcoholist Roth.

Grootvader Asselbergs met Wiesje, de oudste van Willem 1936. (foto: moeder)
Mijn grootvader was een echt “buiten mens”. Formeel was hij dijkgraaf, dus misschien moest hij ook zijn rondes lopen. Met Joseph Roth liep hij, uren over de dijken en in de omgeving van Bergen op Zoom te wandelen en te kletsen. Dat deed mijn grootvader ook vaak met één van zijn kinderen, toen ze wat ouder waren. Maar altijd maar één tegelijk, want dan kon hij een goed gesprek voeren.
Maar de tocht zal ook langs vele kroegen geleid hebben.
Mijn moeder vertelde, dat zij als klein meisje met haar vader op de bok van de paard-en-wagen mee ging langs de kroegen, als haar vader wekelijks het geld ging ophalen. Waarschijnlijk hoopte mijn opa dat als hij een kind mee nam, minder alcohol aangeboden zou krijgen.
Grootvader met een vriendin van moeder, varen met de vissers 1934 (f: moeder)
De brouwerij was niet meer in werking toen Joseph Roth in Bergen op Zoom logeerde. Maar iedereen kende mijn mijn grootvader als de brouwer en het bier en jenever stond vast in iedere kroeg voor hun klaar.
Als Roth niet met mijn opa wandelde, sloot hij zich op in de kamer van Willem. Het is niet bekend wat hij daar geschreven heeft. Waarschijnlijk alleen brieven of losse schetsen..
Mijn moeder moest hem dan voor het eten roepen. Niet één, maar meerdere keren moest ze naar boven om hem uit zijn kamer te sleuren. Hij kwam dan met een grote zwarte hoed op. En soms hield hij ook zijn zwarte lange jas aan aan tafel. Op de kraag van zijn jas de onafscheidelijke huidschilfers.

Mijn grootmoeder was niet blij met de vriendschap van mijn grootvader met deze dronkenlap, maar het overschrijden van alle regels van het decorum door Joseph Roth was haar te veel. De maaltijd was in huize Asselbergs een voorname aangelegenheid. Vaak waren er naast  kinderen met hun aanhang ook enkele gasten aan tafel. En er werd uitvoerig gedebatteerd over de kwaliteit van het vlees en de jus.
Joseph Roth had niet zo veel met eten en gezellig, langdurig tafelen werd door hem niet erg gewaardeerd.

Grootouders in Amsterdam bij Wim en Nini 1934 (f: moeder)

Toen mijn grootmoeder vond dat Joseph Roth goed was aangesterkt en zelfstandig zou kunnen wonen, vond ze het tijd om hem te laten gaan. Ik vermoed dat hij zelf ook blij was dat hij weg kon uit het keurslijf van de borreluren en diners bij de Asselbergsen. Of is dat mijn persoonlijke projectie van het als kind gedwongen te moeten opzitten bij die gelegenheden bij mijn moeders zusters? Grootmoeder heeft iets geregeld met een man uit Antwerpen. Mijn moeder heeft verschillende keren een naam genoemd, maar die heb ik niet in mij opgenomen. Deze man kon hem onderdak verschaffen en was ook iets in de boekenhandel. Mijn moeder was er van overtuigd dat mijn grootmoeder er de oorzaak van was, dat Roth naar België verdween. Terwijl moeders vader dat jammer vond.

Waarschijnlijk is Roth daarna niet meer in Nederland geweest.
Over Amsterdam heeft Roth gezegd: “s Avonds wordt ik onrustig. Dan ga ik zwerven door de Jodenbuurt. En dan vraag ik mij af: wat gaat daar gebeuren?”

Wij weten inmiddels wat er is gebeurd.

Vlak voor het uitbreken van de tweede wereldoorlog is Joseph Roth, 45 jaar jong,  in 1939 te Parijs overleden.

 

 

 

 

(49) Het gat op de Laagte Kadijk. (Hoogte Kadijk 3)

Foto’s met jaartal zijn foto’s door mij genomen
In 1985 verhuisde ik met mijn dochter naar een piepklein verdiepinkje in een woongroep op de Hoogte Kadijk 46.
Mijn achteruitzicht was op het Entrepotdok, dat toen nog in diepe rust stond te verkrotten.achteruitzicht 1986
Toen ik in 1985 op de Hoogte Kadijk kwam wonen waren de nrs 48 en 46 de best opgeknapte huizen aan het begin van de dijk.
Nr 52 en 50 waren van boven naar beneden kaal geslagen en de buurman van nr 48 had bij de gemeente rechtszaken lopen omdat de regen met kracht tegen de zijmuur van zijn prachtig gerenoveerde pand sloeg.
1986
Deze buurman nam mij al snel mee naar het Holatuka-overleg voor bewoners van de Hoogte, Laagte en Tussen Kadijken met de ambtenaren.
Het plan was ons uitzicht dicht te bouwen met een aaneengesloten streepjeswand.
28-11-2019
Voor de muur rond het Entrepotdok was “Het gat op de Laagte Kadijk” met een speeltuintje van Aldo Van Eyk.  Aldo van Eyk bouwde tussen 1947 en 1978 700 speeltuintjes, waarvan 600 op braakliggende terreintjes in Amsterdam centrum. Her en der in de stad waren huizen afgebroken. In de hongerwinter en nog lang daarna was er groot gebrek aan brandstof. Van veel huizen, die waren verlaten, werden kozijnen, trappen, vloeren, kortom alle hout, gesloopt om in de Amsterdamse kachels te verdwijnen. Na de oorlog werden deze ruïnes opgeruimd. Zo was ook dit gat op de Laagte Kadijk ontstaan.

foto’s stadsarchief

1979

Behalve het speeltuintje zouden ook drie puntgeveltjes verdwijnen.
Het huis naast het speeltuintje was een monument.
Ik was ook toen nogal direct in mijn uitspraken. Het effect was dat de ambtenaar die dit buurtoverleg organiseerde eens bij mijn binnenkomst riep:
“Die mevrouw er uit of ik”.            1986
Maar zoals te zien is, is de Laagte Kadijk niet een grote streepjeswand geworden en ligt er nog steeds een speeltuintje op de Laagte Kadijk.
27-6-2017
Later bleek dat desbetreffende ambtenaar eruit gegaan is. Hij was de vader van een goede vriend van mij en we hebben nog wel eens samen teruggedacht aan die tijd, waarin hij als ambtenaar het gemeentebeleid moest verdedigen, terwijl hij diep in zijn hart het met ons tweeën eens was.
Het succes, dat we hier behaalde, stimuleerde me om actief te blijven op de Oostelijke Eilanden.
Als eerste de inrichting van het speeltuintje. Maar dat werd een jarenlang overleg met de gemeente dat uiteindelijk weinig heeft opgeleverd.
In 1986 waren niet veel van de speeltuintjes van Aldo van Eyk over. Met enkele ouders wilden wij het rustige stoere ontwerp wel behouden zoals het was. Alleen de grote zandbak hadden we met de kinderen omgetoverd tot een bloemenzee. De kinderen konden er heerlijk vrij rennen en spelen. En lieten hun fantasie de vrije loop.1988
Maar de ambtenaren vonden het veel te gevaarlijk voor kinderen in de 90er jaren: Rozenstruiken hebben doorns, met tikkertje spelen op de stenen poefs kan je je benen breken en als je uit het hoge klimrek valt, heb je toch zeker een schedelbasisfractuur. Inmiddels zijn de toen geplaatste wipkippen vervangen door een wirwar van klimtoestellen en schommels. Maar lekker achter elkaar aanhollen is er niet meer bij.

Op de Hoogte Kadijk in 1985 waren de krotten 52 en 50 en waarschijnlijk nog meer woningen in bezit van drugshandelaren, waar junks hun toevlucht zochten. Aan de overkant waren Turkse pensions en zou later in een pakhuis een Turks naaiatelier komen.
Het Kadijksplein was net als nu vol cafés. Maar als Amsterdammer ging je daar niet naar binnen tenzij je in drugsbussiness actief was. Je liep daar ook niet over de stoep.

Ik liet mijn dochter zelf naar het speeltuintje achterom gaan. Vanuit mijn huis had ik daar zicht op.
Op de hoek van de Tussen Kadijken was de Videotheek, waar mijn dochter al vanaf 4 jaar haar zakgeld uitgaf aan videobanden lenen, terwijl de andere kinderen er snoepjes kochten. De eigenaresse van de videotheek en ook de bandenman, die vanuit zijn keldertje op de stoep autobanden repareerde, hielden een beetje toezicht op haar als ze langs huppelde.
Via het Kadijksplein gaan, was ten strengste verboden.

1979
1979
Een verloederde en half verlaten buurt, ik wist dat ik daar ging wonen, maar de herrie van het ombouwen van pakhuizen naar woningen en bedrijfjes had ik zwaar onderschat. De kleine luikjes zijn stuk voor stuk met drilboren uitgeboord tot grote ramen of trapportalen.

 

 

 

                     Entrepotdok in 1979
Maandenlang van 7.00 tot 17.00 uur non stop werd er geboord.
“Braken ze dat hele Entrepotdok maar af” dacht ik vaak, maar natuurlijk was het opknappen van het Entrepotdok de motor om Kadijkseiland van een achterbuurt om te toveren tot de prachtige buurt die het nu is.

30-11-2019

6-7-2017

30-11-2019

30-11-2019

                            30-11-2019,  6-7-2017,  30-11-2019,  30-11-2019
Als je nu over het Kadijksplein wandelt, kan je je bijna niet voorstellen dat tot in de jaren 90 hier alle cafés bekend stonden als drugsadressen.

 

 

 

(48) Wittenburgerstraat, een boekje. Wonen in Amsterdam 12

Ik heb een fotoboek gemaakt: Wittenburgerstraat.
https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken/f1c82abc-9321-4889-abcd-b62ca8884b54&utm_campaign=crm_sml_eml_t34404&utm_medium=e-mail&utm_source=service-mail&crm_segment=all&utm_content=
De foto’s in deze blog zijn niet terecht gekomen in het boek. In het boek staan veel buren, die plaats ik niet in een blog.

Wittenburg is ontworpen als een buurt met 100% sociale woningbouw volgens een symmetrisch plan.Plan 1982, uit Van Herk & De Kleijn, Tools and Architecture, 2004
De buurt moest diverser worden dan Kattenburg, dat als één geheel ontworpen is met aan alle kanten gewassen betonnen gevels.
Verschillen architecten en afwisselender, maar toch waren de ontwerpers niet blij toen de bouw van buurthuis de Witte Boei de bedachte symmetrie doorbrak. Vervolgens bleek het terrein van de bedrijven achter de werf Beffers zo vervuild dat besloten werd dit stuk niet te bebouwen. De speeltuinvereniging die het kleine pleintje, dat later Windroosplein zou heten, toegewezen had gekregen, claimde gelijk een grote speeltuin voor de buurt. Daarmee was voorgoed de symmetrie van het oorspronkelijke ontwerp doorbroken.

 

Ik heb een boekje gemaakt getiteld: “Wittenburgerstaat” dat laat zien hoe meer dan 30 jaar later het leven op Wittenburg is. (2017 – 2019)
Met Wittenburgerstraat bedoel ik het stukje buurt tussen de Oosterkerk en het Windroosplein.
Dus de grote – en de kleine Wittenbugerstraat met de zijstraatjes.
Over de Kattenburgervaart, Windroosplein, Windrooskade en Wittenburgervaart komen weer andere boekjes.

 

Met de afbraak van Wittenburg in de jaren ’70 hebben de oorspronkelijk bewoners van Wittenburg in tegenstelling tot de bewoners van het oude Kattenburg geen recht op terugkeer gekregen.
De oude sociale structuren zijn dus doorbroken en bewoners vanuit heel Amsterdam zijn er komen wonen. Ook veel jonge gezinnen door gezinshereniging vanuit Marokko en een groot aantal andere nationaliteiten.
Wittenburg bleef een (schier)eiland en werd vrij snel weer een een hechte buurt met buurthuis “de Witte Boei”, maar vooral de Pool- en Parelschool als middelpunt.
Inmiddels zijn er twee gebouwen met koopappartementen en worden er steeds meer sociale woningen verkocht.
De veryupping vindt volop plaats en de buurt zoekt haar nieuwe evenwicht.
De speeltuin is nu niet meer zoals enkele jaren geleden vanaf na schooltijd tot zonsondergang gevuld met een veelkleurige kinderschaar. Nu zijn er op beperktere tijden ouders of opa’s en oma’s met hun kroost of er zijn activiteiten van de nieuwe scholen of het buurthuis.

 

Toen ik in de jaren ’70 en ’80 op de Hoogte Kadijk woonde, kwam ik wel eens op Wittenburg. Maar de blik was toch op het Centrum gericht. Over “de Nieuwe vaart” was een onbekende wereld voor mij.
Een week voor haar vierde verjaardag, hoorde ik dat mijn dochter niet terecht kon op de school, waar ze stond ingeschreven. Er was verder geen enkele school in de wijde omgeving die plek had. Zo kwam zij op de Parelschool terecht, waar zij met plezier school ging.
En ik leerde Wittenburg, Kattenburg en haar bewoners kennen.
Toen ik in 1993 in de krant een advertentie zag van een woning aan het Windroosplein, heb ik niet geaarzeld en zijn we binnen 14 dagen verhuisd.
Daar heb ik nooit spijt van gehad.
Hier is de link: naar het boekje over Wittenburgerstraat:
Je hoeft niet te wachten tot het wieltje ophoudt met draaien. Het boekje is wit. Op de rechteronderhoek tikken om te openen.
https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken/f1c82abc-9321-4889-abcd-b62ca8884b54&utm_campaign=crm_sml_eml_t34404&utm_medium=e-mail&utm_source=service-mail&crm_segment=all&utm_content=

 

(47) Veryupping van Parijs, ( maart 2019)

Begin maart was ik een paar dagen in Parijs. Ik logeerde in de rue Sedaine.
Ik was niet van plan om foto’s te maken, maar gelukkig had ik mijn oude canon S100 in mijn broekzak gestoken. En terwijl ik de eerste dag, dinsdagochtend van mijn hotelkamer richting de Bastille liep, kon ik niet ophouden met het maken van foto’s.

Mij viel op hoe deze straat snel aan het veranderen is. Zichtbaar slaat de veryupping in het 11e arrondissement toe.
Ik heb van de foto’s van die dag een boekje gemaakt, omdat je in die ene straat zo goed de overgang van het oude Parijs, met nog het handwerk en naar het nieuwe Parijs ziet, het domein van zzpers of anderszins werkers met hoofd en computer en oprukkende toeristen.
(de link:)
https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken/8f15c3d8-f332-4878-a10e-903d9b1620af

In de rue de Sedaine wordt kleding gemaakt, verhandeld en verkocht.

De rue de Sedaine loopt vanaf boulevard Voltaire en komt vlak bij de Bastille uit op de groene allee Boulevard Richard Lenoir.

 

 

 

                           Boulevard Richard Lenoir

De rue Sedaine is een tamelijk smalle straat, eenrichtingsverkeer, met aan weerskanten geparkeerde auto’s. De straat is 800 lang en telt meer dan 150 winkels.

Op de beneden verdieping zijn in die straat van voor naar achter kleermakerijen of winkels. Ik stel me zo voor dat tot halverwege in de 20e eeuw in het winkelgedeelte ook gezinnen woonden.
Op deze dinsdagochtend was bij meer dan een vierde van de winkels de rolluiken neer gelaten of de gordijnen gesloten.
Duidelijk is dat het nog echt een ambachtsstraatje is. Maar de veryupping is volop aan de gang. Er zijn inmiddels twee fietsenmakers, twee winkels met scooters en scooterhelmen en twee biologische groentewinkels, een super chique en
een goedkopere, gerund door deze twee jongens.

Naarmate de straat de Bastille nadert gaat ze van shabby over naar bijna toeristisch. Zo zijn er veel cafés op het eind, waaronder een kattencafé.
Winkels voor toeristen met uitnodigende stoeltjes er voor.

De straten aan weerskanten zijn 100% opnieuw modern opgetrokken.
Dit is een steegje aan de zuidkant van de Rue sedaine:

 

 

 

Ook elders in de buurt zag ik dat binnenhofjes heel chique worden verbouwd.

 

 

 

                           De barretjes worden gebruikt als werkplek.

In de rue Sedaine zelf waren minstens zes grondige verbouwingen bezig.
De snelle veryupping is ook zichtbaar door de mensen in het straatbeeld:
Een kleermaker leunt verveeld tegen de deurpost, terwijl vaders kinderwagens met hoge snelheid langs de steigers stoep op stoep af laveren.

 Binnen één minuut na elkaar…

 

 

 

Op de kruisingen van de rue Sedaine zijn bijna alle mooie houten gevels in tact. Daar zijn nu cafés, een supermarkt en een originele bakker in.
Er zijn verschillende binnenhofjes, maar de fraaie poort van hardsteen of met tegelwerk is nu vaak dicht.  Als eerste bewoond door nieuwe Parijzenaars

Ik heb een boekje van alleen de rue Sedaine gemaakt, omdat ik vermoed dat deze foto’s snel geschiedenis zullen zijn.
https://www.albelli.nl/onlinefotoboek-bekijken/8f15c3d8-f332-4878-a10e-903d9b1620af

 

 

 

 

 

(46) Parijs mei 1971

Parijs mei 1968, de studentenopstanden, die heel even op een Franse revolutie leken, wordt meestal als het keerpunt genoemd in de geschiedenis. De komst van de jongerencultuur betekende het einde van de naoorlogse- en opbouwperiode.
Voor mij persoonlijk is altijd de Provobeweging de opmars gebleven naar de jaren ’70. Tijdens mei ’68 lag ik met Pfeiffer op bed en daarna ben ik gelijk naar de CSSR gegaan, waar de Praagse lente meer indruk op mij maakte. Maar omdat ook in Nederland na de bezettingen op de universiteiten Tilburg, Nijmegen en het Maagdenhuis in Amsterdam Parijs toch nog steeds als inspiratiebron werd genoemd, toog ik met een vriendin naar de viering van de herdenking 100 jaar Commune van Parijs. In mei 1971. We wilden met eigen ogen zien hoe de Fransen revolutie maakten.

 

Drie jaar achtereen was ik van een maandenlange reis met wazige foto’s thuisgekomen, hoewel mijn cameraatje steeds tevoren was gerepareerd. Ik was dus in de zevende hemel toen ik van mijn peetoom een yasica 500DE kreeg..
Deze reis was een goede gelegenheid de camera uit te proberen.

Dit is eerste foto, genomen met de nieuwe camera vanuit een van de vrachtwagens, waarmee we naar Parijs liftten.

 

Toen ik me begin maart een weg baande door “de gele hesjes” op de Champs Elisee, moest ik aan deze demonstraties van toen denken. Maar het gevoel was wel heel anders.
Zaterdag 2 maart 2019 nog in de ochtend, dus de demonstratie was niet eens begonnen, stond de politie al in militaire formatie opgesteld. Als nietsvermoedende toerist, ga je timide door het politiekordon. Gele hesjes in zo’n hoeveelheid voelt ook als een uniform: de legers formeren zich. In de stad zagen we her en der zwaar bewapende types. Ook vrouwen in kogelvrij vest, arm- en kniebeschermers en met machinegeweren. Militairen in oorlogsuitrusting. ’s Avonds in de hotelkamer op vijf zenders urenlange lifesteams van de gevechten, het kat en muis spel van de legers, de plunderingen en brandstichtingen in een tiental steden in Frankrijk. Die dag waren er in Bordeaux de meeste vernielingen en aanhoudingen ongeveer 200.

In 1971 was de meest agressieve daad van de demonstranten: onverwachts een eindje in formatie te gaan rennen in een dribbelpasje onder scanderen van leuzen. (“ho, ho, ho Chi min” roept lekker al rennend)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

In 1971 waren de vlaggen en de banieren strijdlustig, maar inmiddels was Woodstock geweest en had waarschijnlijk de vredelievendheid van de flower power beweging ook Frankrijk bereikt.
Kinderen waren welkom en de straatklinkers werden niet uit de straten gehakt.

 

 

 

 

 

 

 

 

Grote teach-ins op de universiteiten.

Naast democratisering was internationale solidariteit: Vietnam en Cuba een belangrijk thema.

 

 

 

 

 

 

 

Pers en muzikanten waren aanwezig.

 

De eeuwig volgekladde faculteitsgebouwen en studentenflats

En elders in Parijs ging toen, net als nu in 2019, tijdens demonstraties het gewone leven zijn gang.

 

 

 

(45) De bevrijding kwam geleidelijk.

        De bevrijding, verteld door mijn moeder (1913) in april 2010

“De bevrijding kwam geleidelijk. Het begon met de buurman. Hij bonkte op de deur. “Ik heb er één! Ik heb er één!” Hij had het over een  sigaret. Dat vonden wij niet interessant. Maar het betekende dat de bevrijders in de buurt waren! Ik zette je broer het mutsje op dat ik speciaal voor deze dag had gebreid met oranje wol uit het geboortepakket, dat ik bij zijn geboorte in Amsterdam had gekregen. En daar gingen we. Je broer kon net lopen. Hij trots voorop met dat oranje mutsje met boven op rood wit blauw. Maar toen we de Roy van Zuidewijnlaan in gingen, begonnen Duitsers ineens op ons te schieten. We zijn in één ruk naar huis gerend. Of er in Breda op straat gedanst is, weten we niet, want wij zaten in angst binnen.

Natuurlijk waren we blij met de bevrijding, maar ik vond het ook een rottijd want alles gebeurde tegelijkertijd.

In de oorlog had iedereen mensen in huis, die niet direct tot het gezin behoorde. In Amsterdam hadden we ook voortdurend rare snuiters die een paar dagen bleven en dan weer gingen. Mannenzaken waren dat. Ik werd als vrouw nooit gekend in de dingen die je vader deed. Ook woonde de vader van je vader tot aan zijn dood in onze bovenwoning. Ik was hoogzwanger en hij was zo veeleisend! De Duitsers hadden soldaten gehuisvest in zijn bejaardentehuis.
In Breda hadden veel mensen familie in huis, die ergens anders in Nederland hadden gewoond, maar wiens huis gebombardeerd was.

Door een ingewikkelde woningruil konden we hals over kop van Amsterdam naar Breda verhuizen. Je vader kreeg een vals paspoort en we moesten weg. Dat wij met zijn drietjes vlak voor de bevrijding alleen in een gezinswoning kwamen wonen, viel op. Daarom dachten de buren dat we NSB’ers waren en ik kende er niemand. Ik vond dat geen fijne tijd.

Nu Breda bevrijd was, klopten er mensen aan die helemaal uit Duitsland waren gelopen. Ik herinner me een man; hij had ons adres gekregen van de pastoor, waarmee we wel contact hadden. De pastoor wist dat wij ruimte in huis hadden. Die man was zo vies en had een lange baard. Hij stonk vreselijk! Wat was hij blij dat hij een gewassen schoon overhemd aankreeg. Hij mocht je vaders beste pak aan. Maar dat stelde ook niet veel voor. Ik had de broek vanachter wel tien keer met een ander lapje versteld. Hij moest naar Leiden. Zodra het kon is hij in vaders pak de Biesbos overgestoken, nog voordat het Noorden was bevrijd.
In die tijd kwam voor een tijdje een goede vriend van ons, die ook in Duitsland was geweest. Hij vertelde dat de joden in Duitsland niet te werk waren gesteld, maar gelijk waren vergast. “Zeg toch niet van die gekke dingen” zei ik tegen hem. Ik kon echt niet geloven, dat de mens zo slecht is om zo iets te doen.
Pas heel veel later kwamen de verhalen dat het echt zo erg en nog erger was geweest.

In Breda hadden we natuurlijk meer te eten dan in Amsterdam, maar geloof maar niet dat we daar na de bevrijding gelijk wittebrood hadden. Voor je broer, die ondervoed was en van de huisarts speciaal eten moest hebben, haalden we tot ver na de bevrijding een halfje wit bij twee oude dames die in de stad op een bovenetage woonden. Wij zelf aten natuurlijk grauw brood. Het duurde lang voor we weer van alles hadden. Ook na de oorlog had je voor schaarse goederen bonnetjes van je bonkaart nodig. Pas in de zomer van 1947 ging de suiker van de bon

Ik was nog heel lang bang dat het weer oorlog zou worden. Met alle angsten die we in Amsterdam hadden. Het idee dat dat weer terug kon komen was echt jarenlang een schrikbeeld voor me. De koude oorlog noemden ze dat toen. Dan hadden ze het over het rode gevaar; de rode legers die vanuit het Oostblok zouden komen en daarna het gele gevaar: de chinezen. Pas toen die koude oorlog voorbij was met Gorbatsjov (1990), kwam voor mij de echte bevrijding.”

 

De bevrijding van Breda: 29 0ktober 1944
Vanaf eind september bereidde Breda zich voor op een veldslag. Krijgsgevangen Canadese soldaten waren ondergebracht in de Cavaleriekazerne. In de wijde omgeving van Breda ontploften regelmatig grote munitiedepots door aanvallen van de geallieerden.
Op vrijdag 27 oktober 1944 bereidden de Polen een grootscheepse aanval richting Breda voor en op zaterdag zagen de burgers van Breda de artilleriegevechten boven hun stad. De bewoners hadden zich met hun voedselvoorraad in hun schuilplaatsen teruggetrokken (mijn ouders zaten onder de trap). Aan de zuidkant van de stad werd het klein seminarie ´De Ypelaer´ en aan de noordkant het grote postkantoor door de Duitsers in brand gestoken. Aan de oostkant bliezen de Duitsers een kerktoren op.
De avond valt en het gedaver van ontploffende granaten gaat door. Slapen is niet mogelijk door het oorlogslawaai. Die ochtend weten een paar BS´ers de binnenstad van Breda te bereiken en vertellen, dat de bevrijding van het Ginneken en de aangrenzende stadsdelen een feit is. Sommige burgers verlaten hun schuilplaatsen en trekken naar de bevrijders, 10 minuten verderop. Onderweg stuiten zij op een verzetshaard en na een kort maar hevig gevecht aan het Wilhelminabrug trokken de Duitsers zich terug en gaven de toegang tot de binnenstad daarmee vrij. In een triomftocht trokken de Polen door de binnenstad. Breda was vrij! (Bron en foto’s. http://www.tweedewereldoorlog.org)

 

(44) Praagse winter (deel 3 van “Praagse lente”)

Vervolg op blog 41: Praag 21 augustus 1968

Voor de meeste mensen en als je googelt, is Praagse lente een synoniem voor Russische invasie en de zelfverbranding van Jan Palach.
Ikzelf kwam in augustus nog helemaal in de euforie van de Praagse lente thuis. Boos op de media die naar mijn mening toen meer in het teken stonden van de koude oorlog, dan medeleven met de Tsjechen die vochten voor democratie en hun net herworven vrijheid.
Inmiddels woonde ik in Amsterdam en was de naam van de Nederlandse afdeling van de SCI (Service Civil International) veranderd in VIA. We kregen een uitnodiging van de Tsjechische tak van de SCI voor een opheffingsfeest eind december.       Briefkaart Na een barre tocht in een deux-chevauxtje, door meters hoge sneeuw al in Zuid-Duitsland kwamen we uiteindelijk na een nacht doorglibberen in Praag aan. Na een paar dagen hadden we nog steeds geen contact met de organisatie. We vreesden het ergste omdat veel studenten het land uit gevlucht waren. We kwamen Duitse deelnemers van het kamp Cernosice (zie blog 40) tegen en ontdekten dat Mirek en Katka nog in Praag waren.  En er stond inderdaad feest op stapel, de laatste daad van de Tsjechische SCI waarmee nog het beetje overgebleven geld werd uitgegeven.
Het tiental Tsjechen, dat ik kende uit de zomerkampen van 1967 en 1968 was het land uit. Marian uit Bratislava was de Moldau overgestoken en zou spoedig naar de VS gaan. Vladja en Jiri waren in West-Duitsland zoals de rest en Katka stond op het punt om met haar hele familie naar Australië te emigreren.

 

 

Jan Palach zou zich een paar weken later in brand steken als protest tegen de communistische overheersing, maar Wenseclaus was al veranderd in een monument voor de slachtoffers van de invasie en de vermoorde democratie. Dag en nacht stonden daar padvinders met de vlag en altijd waren er mensen om ondanks de voortdurende sneeuw bloemen te leggen.     Her en der stonden Russische tanks om de Tsjechen in te peperen dat Russen de baas waren. Het was ten strengste verboden Russische tanks te fotograferen, maar ik kon het natuurlijk niet laten. En tot mijn schrik werd ik ook gelijk door een agent in burger in de kraag gevat. Ik ging gewillig mee naar een bureau vol jongens in uniform, waar ik direct mijn camera opende. Ik zei dat zo de foto’s gewist waren en smeekte hen het rolletje niet af te nemen omdat ik zoveel mooie foto’s van Praag in de sneeuw had. Ik had tijdens de wandeling naar het bureau wel snel het rolletje een heel eind doorgespoeld.
De sfeer die winter was onder jongelui nog gedeeltelijk rebels. Er hingen cartoons over de Russen en de grappen waren niet van de lucht. We doen als brave soldaat Svejk werd me vaak gezegd. De Tsjechische romanfiguur Joseph Svejk volgde in de eerste wereldoorlog in de Pruisische leger de bevelen van zijn meerderen zo letterlijk op, dat hij daarmee het gezag ondermijnde.

 

 

Deze briefkaarten werden openlijk verkocht.
Maar in de loop van dat jaar verdween uit de steden een hele generatie jongeren om in het buitenland te gaan studeren. En het Russische communisme had het ijzeren gordijn weer stevig rondom Tsjecho-Slowakije dichtgetrokken.   Foto’s zonder sneeuw, waarschijnlijk nog uit augustus:

 

 

Mirek, de enige die er die zomer vanuit ging dat de Russen zouden komen, is uiteindelijk ook weer als enige, gebleven. Hij heeft een heel zwaar leven gehad. Zijn werk als jazztrompettist en muziekdocent was hij kwijt. Ook zijn vrouw, die vertaalster Tsjechisch-Nederlands was en een groot fan van Wolkers, had geen inkomen meer. Zij werden uit het huis, waar je vanuit de keuken zo in het park van het Hrad stapte, gezet. Hun straat is nu “het gouden straatje”waar toeristen uren in de rij staan. Met schoonmaakbaantjes hielden Mirek en Blanca zich in het leven totdat na een paar jaar bleek dat Blanca kanker had.

 

 

In 1994 heb ik Mirek in Praag weer ontmoet. We hadden een paar dagen heel fijne gesprekken. Branca was al jaren dood en hijzelf was ook ziek. Hij schaamde zich zo voor zijn armoede, dat hij mij een niet bestaand adres heeft opgegeven. Later heeft hij mij nog een door hem gemaakte zeefdruk gestuurd.

Nadat met de val van de Berlijnse muur in 1989 een eind is gekomen aan de Praagse winter is de Praagse lente vergeten.

Oostenrijk, Hongarije,Tsjechië, waren eens het centrum van de Europese beschaving.

De EU had haast om zoveel mogelijk Oostbloklanden toe te laten om zo bij uiteenvallen van het grote SSSR de macht aan de westkant van het voormalige ijzeren gordijn te vergroten.
Nu houden we ons hart vast of in Midden Europa de democratie geen geweld wordt aangedaan.